Chủ đề I tập trung giới thiệu những đặc điểm nổi bật về vị trí địa lý, địa hình, khí hậu, địa chất, tài nguyên, thiên nhiên của tỉnh Nghệ An và bản sắc văn hóa 06 dân tộc: Kinh, Thái, Thổ, Khơ Mú, Ơ Đu và H’ Mông cư trú trên đất Nghệ An.
Ở không gian trưng bày này, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những bộ sưu tập hiện vật quý như: sưu tập thẻ bài, con dấu thời phong kiến; sưu tập địa bạ, đinh bạ của các làng ở Nghệ An, sưu tập bình vôi, mộc bản, đồ dùng sinh hoạt thời Lý- Trần, Lê- Nguyễn; sách chữ Thái cổ viết trên lá cọ… minh chứng cho lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất xứ Nghệ.
Bên cạnh đó, Bảo tàng cũng giới thiệu đến du khách những sưu tập mẫu vật phong phú về tài nguyên rừng, biển và khoáng sản của tỉnh Nghệ An.
Trong quá trình hình thành và phát triển, Nghệ An là một trong những nơi hội tụ, kết tinh các giá trị văn hoá dân tộc. Nhiều đền đài, miếu mạo, thành quách được xây dựng với kiến trúc đẹp, tinh xảo gắn với tên đất, tên người có công với nước như đền thờ Mai Thúc Loan, đền Quả Sơn, thành Lục Niên, thành cổ Vinh… Hình ảnh về những sự kiện, danh nhân tiêu biểu được bảo tàng chọn lọc trưng bày trên các mảng tường sẽ giúp du khách hiểu hơn về lịch sử tỉnh Nghệ An.
Tại không gian trưng bày đặc trưng văn hóa các dân tộc Kinh, Thái, Thổ, Khơ Mú, Ơ Đu và H’Mông, bảo tàng trưng bày các tổ hợp về nghề thủ công truyền thống như: đan các sản phẩm từ sợi gai của người Thổ; nghề đan lát của người Khơ Mú, nghề dệt thổ cẩm của người Thái, nghề rèn của người H’Mông
Thông qua khối tài liệu, hiện vật, hình ảnh du khách sẽ cảm nhận được những nét đặc trưng về đời sống kinh tế- văn hóa của cộng đồng 6 dân tộc cư trú trên đất Nghệ An. Qua đó để thấy rằng người xứ Nghệ không chỉ có nhiều đóng góp quan trọng vào tiến trình lịch sử dân tộc mà đã kiến tạo nên một vùng văn hoá đặc sắc – văn hóa xứ Nghệ, tính cánh người Nghệ.
